دُن آرام (1)

"دُن آرام"! کتابی که سالها دلم می خواست بخونمش و هر بار به بهونه ای از صرافتش افتاده بودم.

تا اینکه بالاخره دو سه روز پیش ، بعد از 21 روز تموم شد.

 

  "دُن آرام" اثر میخاییل شولوخوف - ترجمه ی احمد شاملو - انتشارات مازیار

******

دُن آرام رمانی هست 4 جلدی که تو دو دفتر(جلد) و در 1960 صفحه چاپ شده .

کتاب خیلی حجیمه و خوندش کارِ آسونی نیست .دن آرام درباره ی انقلاب روسیه و نحوه ی سرکار اومدن کمونیست هاست . شخصیت های قصه خیلی زیادن ولی همین تکثر شخصیت ها و توصیف دقیق افراد ، افعال و مکانها باعث شده که خواننده تصویر کامل و واضحی از سبک زندگی ، عادات و رسوم و زندگی روزمره ی مردمی که این قصه بهشون پرداخته به دست بیاره.

از اونجایی که ما هم جنگ و انقلابی رو تجربه کرده ایم و داستان زندگی خیلی از مردم و فرماندهان جنگ و انقلاب خودمون رو خوندیم و شنیدیم و صحنه های فراوانی از انسانیت و تعهد مردم و فرماندهان خودمون رو دیده و شنیده و خوندیم، احساس همدردی با شخصیت های این قصه برای من خیلی سخت بود . حتی با "گریگوری مه له خوف" قهرمان قصه که بارها و بارها در پی عدالت از یک جبهه به جبهه ی مقابل می رفت و با هر گروهی که شعار عدالت می دادند همگام و همراه میشد بلکه به آرامش و عدالت برسه هم احساس همدردی و همذات پنداری نداشتم . هر گروهی که مظلوم واقع شده بودن به محض رسیدن به قدرت ظالمی می شدند بدتر از قبلی! رفتارشون دربرابر اسیرانشون ! رفتار فرماندهانشون با هم و با مردم ! رفتار مردم با هم! و ... طوری دلزده ام می کرد که دلم می خواست هیچ کدوم از طرف ها پیروز جنگ نباشن! با بُرد یا شکست هیچ طرف احساس شادی و غم نمی کردم! فکر می کنم تنها شخصیت اصلی قصه که مظلوم بود و تا آخر هم مظلوم موند "ناتالیا" همسر قانونی گریگوری بود! درست عکس قصه ی مردمان جنگ و انقلاب خودمون .

با خوندن این کتاب بیشتر از قبل عاشق مردم و فرماندهان جنگ و انقلاب خودمون شدم .

خلاصه ی داستان:

گریگوری مه له خوف دومین فرزند و دومین پسر «پروکوفی مه له خوف» است که عاشق زن همسایه "آکسینیا" می‌شود. آکسینیا که از شوهر تندخو و بداخلاق خود «استپان آستاخوف» بیزار است، متقابلا عاشق گریگوری شده و با او رابطه برقرار می‌کند. وقتی پدر گریگوری به رابطه ی نامشروع این دو پی می‌برد به اجبار گریگوری را به ازدواج با «ناتالیا» وا می دارد .

اما به زودی گریگوری با آکسینیا از خوتور (روستا) گریخته و در ملک "لیست نیتسکی" بعنوان سورچی  و آکسینیا بعنوان خدمتکار استخدام می شوند .گریگوری به سربازی می رود و آکسینیا با پسر ارباب " یوگنی " که افسر ارتش است رابطه برقرار می کند .

ناتالیا پیش آکسینیا می رود تا از او بخواهد دست از سر گریگوری بردارد . با جواب گستاخانه ی آکسینیا ناتالیا تصمیم می گیرد با داس خودکشی کند . ناتالیا از مرگ نجات پیدا می کند اما در اثر بریدگی ، گردنش برای همیشه کج می ماند . او در خانه ی پدر شوهرش  زندگی می کند .

گریگوری که به مرخصی می آید و به رابطه ی آکسینیا و پسر ارباب پی می برد ، با یوگنی گلاویز شده و به خانه ی پدرش باز میگردد.

در سال 1914 روسیه وارد جنگ جهانی اول می شو د . و تمام قزاقها برای جنگ بسیج می شوند . گریگوری در جنگ زخمی میشود و چون در همین حال به یک افسر زخمی هم کمک می کند به درجه سرجوخه گی میرسد . او در بیمارستان با شخصی آشنا میشود که صحبت از اختلاف طبقاتی و حکومت کارگری می کند . گریگوری دچار تردید شده و متمایل به شعارهای بلشویکها می شود.

در این میان ناتالیا صاحب دختر و پسری دوقلو شده است و پترو(برادر گریگوری) به خاطر رشادتهایش در جنگ دو صلیب سن ژرژ می گیرد و صاحبمنصبی در ارتش سفیدها می شود . همسر او " داریا " از غیبت شوهرش سوءاستفاده کرده و پی هرزگی میرود .

تبلیغات بلشویکها باعث می شود سربازان و قزاق ها از جنگ با آلمان امتناع کرده و به دو گروه سرخ(بلشویک ها) و سفید(طرفداران امپراطوری تزار و روسیه) تقسیم شوند .

گریگوری با وجود تمایل به سرخ ها هنوز در جبهه ی سفیدها می جنگد و فرماندهی لشگری از سفیدها را بر عهده دارد. . وضعیت سربازان از نظر غذا و لباس و بهداشت تأسف بار است . گریگوری اکنون به درجه ی افسری نیروهای سفید رسیده اما به دلیل اینکه تحصیلکرده نیست و از سربازی به صاحبمنصبی رسیده در جمع افسران سفید موجودی بیگانه محسوب می شود .

فرماندهان و افسران سفید در بحرانی ترین شرایط جنگ از عیاشی دست بر نمیدارند و به هر بهانه ای از جبهه گریخته و فرماندهی را به زیردستان خود می سپارند .سربازان روستاها را به دستور فرماندهان غارت کرده و به زنها بی احترامی می کنند . در این حال بیماری تیفوس هم جان بسیاری را می گیرد .

در جنگ بین سرخ ها و سفید ها قزاق ها شورش کرده و خواهان استقلال از روسیه می شوند . در این میان بعضی قزاق ها متمایل به سفیدهای روسیه و بعضی متمایل به سرخ های بلشویک می شوند . با پیروزی اولیه نیروهای شورشیِ قزاق و ارتش سفید، ژنرال‌های سفید گریگوری را به مناسبت سواد کمش از فرماندهی لشکر به سرجوخه گی (درجه‌ای که قبلا داشت) تنزل می‌دهند و گریگوری می‌پذیرد. اما چندی بعد گریگوری با مشاهده ی اوضاع سفیدها و در پی عدالت موجود در شعار سرخ ها(کمونیست ها) از گروه سفید جدا شده و به سرخها می پیوندد . اما باز هم با وجود از جان گذشتگی های زیاد ، سرخ ها به علت سابقه اش در بین سفیدها به او اعتماد ندارند . روحیه گریگوری در هم ریخته و آشفته می شود چرا که شاهد کشتار و جنایات وحشیانه ای است که توسط سرخ ها انجام می گیرد . مردم روستا ها به جان هم افتاده اند . همسایه خانه ی همسایه اش را آتش می زند . کسانی که تا چند وقت پیش دوست صمیمی هم بودند همدیگر را می کشند . کار به جایی می رسد که اسیران و حتی کسانی که با میل خود به سرخها می پیوندند به دست سرخها کشته و اعدام جمعی می شوند و قزاق های متمایل به سفیدها ، اسیران سرخ را با حیله به دست مردم روستا می سپارند تا با چوب و سنگ و ... کشته شوند . پیر و جوان و نوجوان ، همه حتی زخمی هایی که می توانستند روی پا بایستند به جبهه ها برده شده اند .

حوادث موافق نیروهای شورشی و ارتش سفید نیست. آنها در برابر کمونیست‌ها شکست می‌خورند و عقب می‌نشینند و فرماندهانشان می‌گریزند. گریگوری وقتی می‌بیند سفیدها و سرخها چگونه اسیران یکدیگر را که هموطن هستند می‌کشند، دلزده و دلخسته عزم خانه و کاشانه می‌کند.

گریگوری به خانه می‌آید در حالی که بیشتر اعضای خانواده اش را از دست داده. برادرش پترو در جنگ کشته شده. همسرش ناتالیا که پی به رابطه ی مجدد گریگوری با آکسینیا برده در اثر سقط  جنین و خونریزی از دنیا رفته . پدرش در جنگ بر اثر تیفوس مرده . همسر برادرش "داریا" که به بیماری سیفلیس دچار شده خودش را در دن غرق کرده. مادرش را بیماری از پای درآورده است.

او امیدوار است که باز سرِ زمین برود و زندگی آرامی را به دور از جنگ و ویرانی و آدمکشی آغاز کند. اما غافل از اینکه همولایتی و دوست سابقش «میخائیل کاشه ووی» که از ابتدا به سرخها پیوسته و هوادار متعصب و سرسخت کمونسیت‌ها شده بود ، با "دونیاشکا" خواهر او ازدواج کرده و در منزل آنها ساکن شده بود، قصد دارد او را به این خاطر اینکه زمانی با سرخ ها جنگیده و در کشتار سرخ ها به درجه ی صاحبمنصبی رسیده و به جرم ضدانقلابی بودن دستگیر کند و از بین ببرد.
گریگوری بچه هایش را پیش خواهرش گذاشته و همراه آکسینیا به سمت سرزمینی آرام و دور از جنگ می‌گریزد و چند ماهی با دسته‌ای یاغیِ جدا شده از سرخ ها همگام می‌شود.  آکسینیا در راه توسط نگهبانان سرخ کشته می‌شود و گریگوری او را دفن می‌کند .

گریگوری که همه چیزش را باخته‌است به خانه برمی گردد و در می‌یابد که دخترش نیز از بیماری تیفوس جانش رو از دست داده و از این جنگ تنها پسرش برای او باقی مانده است .